Βιταμίνη Α...Η τοκοφερόλη. Το Α και το Ω.

Οι βιταμίνες είναι οργανικές ενώσεις που σε πολύ μικρές ποσότητες είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη και την κανονική λειτουργία του οργανισμού. Οι θαυματουργές αυτές ουσίες ή δεν μπορούν να συντεθούν από τον οργανισμό ή συντίθενται, αλλά σε ανεπαρκείς ποσότητες. Για το λόγο αυτό πρέπει να λαμβάνονται από την τροφή.

 Αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο για τις περισσότερες διαδικασίες του μεταβολισμού. Πολλές βιοχημικές αντιδράσεις δεν θα μπορούσαν να διεξαχθούν χωρίς την παρουσία τους.
Άλλες πάλι θα γίνονταν πολύ αργά και ακανόνιστα. Οι βιταμίνες είναι αναγκαίες για την αφομοίωση των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και των λιπών. Συντελούν στη σύνθεση των ορμονών και των ενζύμων. Ρυθμίζουν ακόμη την ανάπτυξη, ενισχύουν το αμυντικό σύστημα του οργανισμού, ενώ τέλος σημαντικός είναι ο ρόλος τους και στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος.

 Είναι αλήθεια ότι οι ανάγκες του ενός ανθρώπου διαφέρουν από τις ανάγκες του άλλου. Άλλοι έχουν ανάγκη μεγαλύτερης ποσότητας βιταμινών από κάποιο άλλο άτομο που έχει την ίδια ηλικία, το ίδιο φύλλο όπως οι καπνιστές και οι ηλικιωμένοι. Δυστυχώς όμως δεν υπάρχουν παγκόσμια αποδεκτά στάνταρ για τις ποσότητες βιταμινών που χρειάζεται ο οργανισμός μας για να είναι υγιής. Έτσι το βρετανικό υπουργείο Υγείας έχει αποδεχτεί τις μικρότερες δυνατές ποσότητες βιταμινών, ενώ αντίθετα στην Αμερική οι ελάχιστες ποσότητες περιεκτικότητας βιταμινών είναι πολύ μεγαλύτερες και σε πολλές διπλάσιες από εκείνες της Βρετανίας. Έτσι όταν αναφέρονται αριθμοί για τις καθημερινές ανάγκες του οργανισμού μας σε βιταμίνες, η ποσότητα αυτή είναι ένας μέσος όρος των διάφορων επιστημονικών απόψεων. Υπάρχει και άλλο ένα πρόβλημα. Ότι η ποσότητα μιας βιταμίνης που βρίσκεται σε ένα τρόφιμο ποικίλει ανάλογα με την εποχή που τρώμε, το χώμα στο οποίο έχει μεγαλώσει, τις συνθήκες ανάπτυξης του και συχνά από την φρεσκάδα του. Έτσι παρόλο που οι τροφές περιέχουν βιταμίνες, δεν είναι τόσο εύκολο όσο φαίνεται να παίρνουμε κάθε μέρα την ακριβή ποσότητα που χρειάζεται ο οργανισμός μας.

 Την βιταμίνη Α μπορούμε να την πάρουμε από τις τροφές με δύο διαφορετικούς τρόπους: άμεσα από ορισμένες τροφές και έμμεσα με την μορφή καροτίνης την οποία μετατρέπει ο οργανισμός σε βιταμίνη Α. 

 Η βιταμίνη Α βρίσκεται μόνο σε ζωικά τρόφιμα. Υπάρχει σε δύο χημικούς τύπους, τη βιταμίνη Α1 και Α2. Στα ανώτερα ζώα επικρατεί ο τύπος Α1, ενώ στο συκώτι των ψαριών (κυρίως του γλυκού νερού) ο τύπος Α2, που η δραστικότητα όμως φτάνει μόνο το 40% της βιολογικής δραστικότητας της βιταμίνης Α1. 

 Στα φρούτα και λαχανικά υπάρχει με την μορφή προβιταμίνης, της καροτίνης (α,β,γ) η οποία μετατρέπεται στον οργανισμό και συγκεκριμένα στον εντερικό βλεννογόνο σε βιταμίνη Α. Οι προβιταμίνες α-, β- και γ- καροτίνη που υπάρχουν στα φυτά, είναι μια ερυθροκίτρινη χρωστική ουσία και βρίσκεται σε πολλά φυτά μαζί με την χλωροφύλλη. Όσο πιο σκούρο είναι το χρώμα των λαχανικών και των φρούτων τόσο περισσότερη καροτίνη περιέχουν.

 Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ζωικές πηγές βιταμίνης Α απορροφώνται καλύτερα και χρησιμοποιούνται πιο αποτελεσματικά από τον οργανισμό από ότι οι φυτικές πηγές. Οι φυτικές πηγές πρωτίστως πρέπει να επεξεργαστούν ώστε να μετατραπεί η καροτίνη σε βιταμίνη Α. Ενώ οι φυτικές πηγές έχουν το πλεονέκτημα να μην αφήνουν ίχνη λιπώδους ιστού, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί κανείς να αποβάλλει από την διατροφή του την μια ή την άλλη ομάδα τροφών.

 Η καθαρή βιταμίνη Α είναι παχύρρευστη ελαιώδης ουσία,ελαφρώς κίτρινη, αδιάλυτη στο νερό, διαλυτή όμως σε οργανικούς διαλύτες και σε λίπη και έλαια. Κατατάσσεται λοιπόν στις λυποδιάλυτες βιταμίνες, που σημαίνει ότι η απορρόφηση της γίνεται μόνο από τη χολή, δηλαδή είναι αναγκαία η παρουσία τροφών και απαιτείται η έκκριση χολικών αλάτων για να παραγματοποιηθεί η απορρόφηση και μεταφορά της στον οργανισμό. Προσβάλλεται εύκολα απ’ το φως, την ζέστη, το οξυγόνο του ατμοσφαιρικού αέρα και από άλλες οξειδωτικές ουσίες.(Κάπνισμα, Αλκοόλ, Στρές-Μελαγχολία, Φάρμακα-κυρίως αντισυλληπτικά)

 Ονομάζεται αλλιώς και ως α-τοκοφερόλη δηλαδή ‘αυτή που φέρει τον τόκο’, είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της δομικής και λειτουργικής ακεραιότητας του επιθηλιακού ιστού και για την κυτταρική διαφοροποίηση και διαίρεση, για την λειτουργία των γεννητικών οργάνων και την ανάπτυξη του εμβρύου. Για τον λόγο αυτό επιβάλλεται να είναι πολυποίκιλη και πλήρης η διατροφή μιας νεαρής γυναίκας πριν την εγκυμοσύνη και σίγουρα στην πορεία των 9 μηνών, καθώς το έμβρυο τρέφεται ως επί των πλείστων από τις αποθήκες του οργανισμού που τον κυοφορεί. Παίζει χρήσιμο ρόλο στον τρόπο που αναπτύσσονται και διαμορφώνονται τα ανθρώπινα κύτταρα για να σχηματίσουν τα διάφορα όργανα του σώματος. Βέβαια βοηθά στην αναπαραγωγική διαδικασία και των δύο φύλων. 

 Η βιταμίνη Α είναι σημαντική για τη διατήρηση του κερατοειδούς χιτώνα και των επιθηλιακών κυττάρων και συνεπώς για την όραση. Η λειτουργία των κυττάρων του αμφιβληστροειδή χιτώνα (ραβδία και κωνία) που είναι υπεύθυνα για την όραση στο ημίφως και στο σκοτάδι, εξαρτάται από την ποσότητα της οπτικής πορφύρας της ροδοψίνης. Η ροδοψίνη είναι μια φωτοευαίσθητη ουσία των ραβδίων και αποτελείται από πρωτεΐνες. Με την επίδραση του φωτός η ροδοψίνη μετατρέπεται σε TRANS-ρετινίνη. Στο σκοτάδι γίνεται αναγέννηση της ροδοψίνης από την βιταμίνη Α. 

 Λόγω της συμμετοχής της βιταμίνης Α στην λειτουργία της όρασης, η έλλειψη της περιορίζει τον σχηματισμό της οπτικής πορφύρας, συγχρόνως περιορίζει και την όραση στο σκοτάδι. Γι’ αυτό όποιος χρησιμοποιεί πολύ τα μάτια του ή εργάζεται σε χαμηλό ή τεχνητό φωτισμό ή βλέπει συχνά τηλεόραση χρειάζεται επιπλέον βιταμίνη Α, για να αντικαταστήσει αυτή που καταναλώνεται. Έτσι μια καλή όραση είναι πάντα στενά συνδεδεμένη με την λήψη βιταμίνης Α. Αποτελεί βασικό στοιχείο της ίριδας του ματιού, για την αντίληψη των χρωμάτων και το διαχωρισμό του σκότους από το φως.

 Προστατεύει επίσης το εξωτερικό και εσωτερικό δέρμα του σώματος από καταστάσεις όπως π.χ. η ξηρότητα. Βοηθά επίσης στην ανάπτυξη και την αναπαραγωγή των οστών και των δοντιών καθώς επίσης και στην διατήρηση της υγείας των μαλλιών και των ούλων. Παίζει σημαντικό ρόλο στην σύνθεση και ρύθμιση των ορμονών και προστατεύει έναντι του καρκίνου.

 Η βιταμίνη Α έχει ένα σημαντικό μέρος στην ποιότητα και τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος του σώματος. Μια άποψη αυτής της λειτουργίας έχει να κάνει με τις μεμβράνες βλέννας δέρματος του σώματος. Οι μεμβράνες βλέννας εξυπηρετούν έναν πολύ πρακτικό σκοπό για το σώμα. Λειτουργούν ως εμπόδιο ενάντια στα βακτηρίδια και τους ιούς και που προστατεύουν από μόλυνση και ασθένειες.

Επίσης κάποιες άλλες χρήσεις της βιταμίνης Α είναι :

• στην σύνθεση των πρωτεϊνών

• κατά της ακμής, τα εκζέματα και την ψωρίαση

• στην αναιμία

• στον καρκίνο του δέρματος

• στα γαστρικά έλκη

• βοηθάει στην γενικότερη ανάπτυξη του οργανισμού διατηρώντας τα κύτταρα του σώματος νέα και υγιή.

Μελέτη-Σύνταξη-Άρθρα: Χρήστος Καραϊσκάκης

Σύμβουλος Εναλλακτικής-Αθλητικής Διατροφής.

Πηγή : Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης
           Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας και Πρόνοιας